Let een beetje op elkaar

Over het voorkomen van negatieve effecten van “social distancing”

Als reactie op de pandemie van het coronavirus (COVID-19) vraagt de overheid ons om iets te doen dat niet vanzelfsprekend is voor mensen: uit de buurt van elkaar blijven. Sociale afstand is cruciaal om de verspreiding van het virus te vertragen en te voorkomen dat ons gezondheidszorgsysteem overweldigd raakt. Maar het is tegen de natuur van mensen en zal daarom voor velen niet gemakkelijk zijn.

“Het coronavirus dat zich over de hele wereld verspreidt, roept ons op om onze menselijke en evolutionair diepgewortelde impulsen voor verbinding te onderdrukken: onze vrienden zien, samenkomen in groepen of elkaar aanraken”, zegt Nicholas Christakis (Yale University).

Als sociaal isolement langer aanhoudt, vergroot dit het risico op diverse gezondheidsproblemen, waaronder hartaandoeningen, dementie en zelfs de dood. Mensen die eenzaam zijn, hebben een hoger niveau van het hormoon cortisol, een indicator van stress. Ze vertonen zwakkere immuunreacties op ziekteverwekkers, blijkt uit onderzoek van University of Washington’s Center for the Science of Social Connection. Eenzame studenten reageerden zwakker op vaccinaties tegen het griepvirus dan niet-eenzame studenten. 

Isolatie kan ook leiden tot depressie en zelfmoordgedachten. Uit meta-analyses van Julianne Holt-Lunstad (Brigham Young University) blijkt dat chronische sociale isolatie het risico op sterfte met maar liefst 29% verhoogt.

Is iedereen even vatbaar voor stress door sociaal isolement? 

“Iemand die al problemen heeft met bijvoorbeeld sociale angst, depressie, eenzaamheid, middelenmisbruik of andere gezondheidsproblemen, zal bijzonder kwetsbaar worden.”, aldus Chris Segrin (University of Arizona).

Een recent rapport van de Britse National Academy of Sciences belicht enkele redenen waarom vooral ouderen hiervoor vatbaar kunnen zijn. Het verlies van familie of vrienden, chronische ziekten en zintuiglijke beperkingen zoals gehoorverlies, waardoor men moeilijker kan communiceren, verergeren de situatie bij veel ouderen. 

Sociale contacten zorgen ervoor dat de negatieve effecten van stress worden verzacht. Uit laboratoriumstudies (eveneens van Holt-Lunstad) blijkt dat de aanwezigheid van een vriend de cardiovasculaire reactie op een stressvolle taak vermindert. Ook menselijke aanraking is essentieel voor ons welzijn. Een zachte knuffel of het vasthouden van iemands hand zorgt voor de aanmaak van oxytocine, dat helpt bij het reguleren van je vecht- of vluchtsysteem en het kalmeert van je lichaam in tijden van stress.

Wat kunnen we hiertegen doen? 

Een groter bewustzijn van deze effecten kan ons ertoe aanzetten om verbonden te blijven en positieve actie te ondernemen. Vandaar de opmerking van premier Rutte: “Let een beetje op elkaar”. 

Het goede nieuws is, dat “alleen al het weten dat je iemand hebt waarop je kunt rekenen als dat nodig is, voldoende is om stressreacties te dempen, zelfs als die persoon niet fysiek aanwezig is”, aldus Holt-Lunstad. Uit onderzoek naar altruïsme is gebleken dat het geven van steun nog meer stressverlagend werkt dan het ontvangen van steun. Het kan onszelf ook helpen om ons meer verbonden te voelen met anderen.

Iedereen kan een telefoon in de hand nemen en elkaar benaderen, om te vragen hoe het met de ander gaat en wat een ander nodig heeft. Een luisterend oor doet wonderen. Dit is dus het moment om contact op te nemen met vrienden en familie. Laat mensen weten hoeveel je om ze geeft. Hoewel fysiek menselijk contact het beste is, is een telefoontje met een echte stem beter dan tekst en is videochat beter dan een telefoontje.

Is is ook van belang wat je zegt. Als je gestrest en overstuur bent, kan praten over je gevoelens helpen. Je voelt je misschien niet beter, maar je voelt je minder alleen. Als je luistert naar de ander, weersta dan de impuls om in discussie of debat te gaan, zijn verhaal te ontkennen of te zeggen dat hij zich geen zorgen moet maken. Het is op dat moment vooral je taak om te luisteren en te laten merken dat je zijn gevoelens begrijpt en accepteert. Dit proces – de ene persoon deelt iets kwetsbaars en de ander reageert met begrip en zorg – is de fundamentele basis voor goede, hechte relaties.

Zit je alleen thuis in quarantaine en mag je niemand aanraken, omdat je besmet bent met COVID-19? Leen dan de hond van je buren. Een aanhankelijk huisdier werkt meetbaar stressverlagend en verhoogt je niveaus van oxytocine. Volgens de richtlijnen van WHO is het aanraken van huisdieren veilig.